Vektörler ve Kuvvet
Fizikte kullanılan büyüklükler genel özellikleri bakımından skaler ve
vektörel büyüklükler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
a) Skaler büyüklükler: Sayısal büyüklüğü ve birimi verildiğinde, tam
olarak anlam kazanan büyüklüklere skaler büyüklükler denir. Zaman, kütle, hacim,
sıcaklık...vb.
b) Vektörel büyüklükler: Sayısal büyüklüğü ve birimi yanında doğrultu ve
yönü de verildiğinde tam olarak anlam kazanan büyüklüklere vektörel büyüklükler
denir. Hız, kuvvet, ivme, ağırlık...vb.
VEKTÖRLERİN BİLEŞKESİ
1. Paralel kenar kuralı: Paralel kenar kuralında vektörlerin doğrultu ve
yönleri değiştirilmeden başlangıçları aynı noktaya getirilir, elde edilen
paralel kenarın köşegeni bileşke vektörü verir.
2. Ucuca ekleme kuralı: Bu kurala göre vektörlerin doğrultu ve yönleri
değişmemek kaydıyla birinin bitiş noktası diğerinin başlangıç noktasına
kaydırılarak ucuca eklenir. İlk başlangıcı son bitişe birleştiren vektör bileşke
vektörü verir.
(Vektörlerin farkı alınırken çıkarılan vektörler şiddet ve doğrultuları
değiştirilmeden ters çevrilerek yukarıdaki yöntemlerden biriyle bileşke vektör
bulunur.)
VEKTÖRLERİN BİLEŞENLERİNE AYRILMASI
Şekildeki gibi yatayla (x-ekseni) a açısı yapan bir vektörü dik bileşenlerine
ayırabiliriz.
KUVVET
Cisimler üzerinde hareket ve şekil değişikliği yapan etkiye kuvvet denir
(görünebilir bir şekil değişikliği olmayabilir). Kuvvet; duran bir cismi
harekete geçirebilir, durdurabilir, hızını ve yönünü değiştirebilir. Cisimlerin
şekli üzerinde geçici veya kalıcı değişiklikler meydana getirebilir.
Kuvvet F ile gösterilir, vektörel bir büyüklüktür.
Birimi:
MKS birim sisteminde newton (N) veya kg.m/s2‘dir.
cgs birim sisteminde dyn veya g·cm/s2’dir.
Kuvvet ölçen aletlere dinamometre denir. Bu aletler yayların esneme
özelliğinden faydalanılarak yapılırlar. Bir yayın uzaması esneklik sınırı
aşılmamak koşuluyla kuvvetle doru orantılıdır. Esneklik sınırı aşıldığında ise
yayın esneme özelliği bozulur
|
