Basınç ile basınç kuvveti arasında; P=F/S bağıntısı vardır.



KATILARDA BASINÇ:



Katı cisimler ağırlıkları nedeniyle bulundukları yüzeye basınç yaparlar. Taban
alanı S, ağırlığı G olan katı bir cisim, bulunduğu yüzeye; P=h.d kadar bir
basınç uygularlar.



1. Katılarda basınç kuvveti daima katının ağırlığı kadardır. Dolayısıyla
katı cismi hangi yüzeyi üzerine koyarsak koyalım basınç kuvveti değişmez.

2. Düzgün katıların (küp, dikdörtgenler prizması,
silindir) zemine yaptıkları basınç P=h.d ile de hesaplanabilir. Burada h cismin
yüksekliği, d ise özkütlesidir.



3. Katılar uygulanan kuvveti kendi doğrultusunda aynen iletirken, basıncı
aynen iletmezler. Katılarda basınç genel olarak yüzeyle ters orantılıdır. Bundan
yararlanarak kesici ve delici aletler yapılır.



Birimi N/m²=Pascal, dyn/cm²=Bar



SIVILARDA BASINÇ:



Bir kaptaki sıvı ağırlığı nedeniyle bulunduğu kabın her noktasına basınç
uygular.

Sıvı içindeki herhangi bir noktadaki sıvı basıncı;



1. Sıvının yoğunluğu ile doğru orantılıdır.



2. Sıvının üst yüzeyine olan uzaklıkla doğru orantılıdır.



3. Sıvının derinliği aynı kalmak şartıyla kabın şekline ve içindeki sıvı
miktarına bağlı değildir.



Sıvı basınç kuvveti (F): Bir sıvının ağırlığı nedeniyle içinde bulunduğu
kabın herhangi bir yüzeyinin tamamına uyguladığı dik kuvvete sıvı basınç kuvveti
denir. Bu kuvvet;

F=h.d.S

bağıntısı ile bulunur. Burada;

h: ilgili yüzeyin orta noktasının sıvının üst yüzeyine uzaklığı

d: sıvının özkütlesi

S: ilgili yüzeyin alanıdır.

Şekildeki gibi bir kap içinde h yüksekliğinde d özkütleli sıvı varsa S1, S2, S3
yüzeylerine etkiyen sıvı basınç kuvvetleri;











F₁=h×d×S₁

F₂=h₂×d×S₂=h/2×d×S₂

F3=h₂×d×S₃=h/2×d×S₃   olur



Pascal Prensibi: Sıvılar basıncı aynen her doğrultuda iletirler. Sadece
doğrultu ve yönünü değiştirirler. Bundan yararlanarak su cenderesi, hidrolik
fren... gibi sistemler yapılabilir.

Şekildeki su cenderesinde basıncın etki yüzeyi değiştirilerek istenilen
büyüklükte basınç elde edilebilir.









’dir. F kuvvetinin yaptığı basınç her noktaya aynen iletileceğinden, P1=P2 den F₁/S₁=F₂/S₂
olur.





GAZLARDA BASINÇ:



Açık hava basıncı (P₀): Atmosfer adını verdiğimiz ve kalınlığı
kilometreleri bulan hava yerküreyi kuşatmaktadır. Açık hava hem yeryüzüne hem de
içerisinde bulunan bütün yüzeylere ağırlığı nedeniyle bir kuvvet uygular. Bu
kuvvetin yüzeyin birim alanına düşen kısmına açık hava basıncı yada atmosfer
basıncı denir.



Toriçelli deneyi:





Toriçelli 80-90cm uzunluğunda bir cam boru alarak tamamen civa ile doldurmuştur.
Daha sonra civa dolu cam boruyu ters çevirerek, içerisinde civa bulunan civa
kabına koyduktan sonra burudaki civanın bir kısmının civa kabına boşaldığını ve
76cm yüksekliğini alacak şekilde dengede kaldığını gözlemiştir. Civanın tamamen
boşalmamasının sebebi, açık hava basıncının borudaki civa basıncını
dengelemesidir. Yani borudaki civa(sıvı) basıncı kaptaki civanın üst yüzeyine
etkiyen açık hava basıncına eşittir. Toriçelli bu deneyi değişik kesitteki
borularla denemiş ve sonucun değişmediğini gözlemiştir. O halde civa yüksekliği
borunun kesitine bağlı değildir. Toriçelli bu deneyi deniz kıyısında ve
sıcaklığın 0°C olduğu bir günde yapmıştır.



Civanın özağırlığı 13.6 olduğundan borudaki sıvı basıncı(ki bu basınç açık hava
basıncına eşittir);



P₀=h×d=1Atm olur.

Açık hava basıncını ölçen aletlere barometre denir. Barometredeki civa
seviyesi her 10.5m yüksekliğe çıkıldıkça 1mm düşer. Bundan yararlanarak rakım
ölçülür.



Kapalı Kaplardaki Gazların Basıncı: Sıvılar gibi gazlarda içinde
bulundukları kabın çeperlerine basınç uygularlar. Bu basınç gaz moleküllerinin
hareketinden ileri gelir. Kapalı bir kapta bulunan gaz basıncı;



1. Hacimle ters orantılıdır. Sıcaklık sabit kalmak şartıyla hacim azaldıkça
basınç artar.

2. Hacim sabit kalmak şartıyla, sıcaklık arttıkça basınç artar.

3. Molekül sayısı ile doğru orantılıdır. Hacim sabit iken molekül sayısı
arttıkça basınç artar.

Bu üç madde ideal gaz denklemi ile ifade edilir;

P.V=n.R.T



P: basınç V: hacim

n: molekül sayısı R: genel gaz sabiti

T: sıcaklık(T=273+t°C)